Die belangrikheid van instellings vir groei

Die titel van die boek vat die erns van die gevaar waarvoor Suid-Afrika staan saam. Why Nations Fail. The Origins of Power, Prosperity and Poverty is inderdaad ‘n ernstige waarskuwing dat Suid-Afrika hom op ‘n gevaarlike koers bevind wat in algehele mislukking kan eindig indien die huidige rigting van institusionele verandering nie gekeer word nie.

A&R se openingstelling is dat lande se ekonomiese sukses verskil as gevolg van hul verskillende instellings, die reëls wat die werking van die ekonomie beïnvloed, en die aansporings wat mense motiveer. ‘n Fundamentele verskil is dié tussen inklusiewe en ekstraktiewe instellings weens hul invloed op vooruitgang en armoede deur die aansporings wat hulle skep.

Instellings en politieke mag

Ekonomiese instellings word deur die gemeenskap geskep, en die politiek is die proses waardeur die reëls waarvolgens die gemeenskap funksioneer, neergelê word. Die verspreiding van politieke mag is dus kritiek – wanneer daar ‘n konflik oor instellings is, sal die wenner deur die verspreiding van mag in die gemeenskap bepaal word.

In die geval van absolutistiese politieke instellings kan diegene wat die mag het hul mag gebruik om instellings tot stand te bring om hulself ten koste van die gemeenskap te verryk. Wat volgens A&R veral kommerwekkend is, is dat politieke instellings die elite wat politieke mag beheer in staat stel om ekonomiese instellings met min beperkings of teenmagte te kies. Dit stel die elite ook in staat om toekomstige politieke instellings en die ontwikkeling daarvan te struktureer. Ekstraktiewe ekonomiese instellings verryk op hul beurt dieselfde elite, en hul ekonomiese welvaart en mag help om hul politieke oorheersing te konsolideer. Kortom, die mag van selfvoortsetting is in ekstraktiewe politieke en ekonomiese instellings veranker.

In teenstelling hiermee kan pluralistiese politieke instellings wat mag wyd in die gemeenskap versprei en dit aan beperkings onderwerp, maar wat terselfdertyd voldoende gesentraliseer is om doeltreffend te wees, as inklusief beskou word. Inklusiewe politieke instellings is op hul beurt ‘n voorvereiste vir stabiele, volhoubare, inklusiewe ekonomiese instellings.

Dit is duidelik dat ekstraktiewe ekonomiese en politieke instellings nie bevorderlik vir ekonomiese vooruitgang is nie. Ekstraktiewe politieke instellings met sterk gesentraliseerde mag kan ‘n tyd lank met hoë groeikoerse gepaardgaan, maar dit is op lang termyn nie volhoubaar nie, onder meer as gevolg van binnegevegte oor die buit. Inklusiewe ekonomiese instellings ondersteun nie ekstraktiewe politieke instellings nie en word nie daardeur ondersteun nie.

Die probleem is dat dit nie in belang van die magtige elite is om ten volle inklusiewe instellings te skep wat waarskynlik hul mag en hul vermoë om voordeel uit ekstraktiewe instellings te trek, sal verminder nie. Met ander woorde, weens die natuurlike verband tussen ekonomiese groei en inklusiewe instellings sal sodanige elite nie ontvanklik wees vir beleidsrigtings wat tot hoër ekonomiese groei sal lei nie. Die aansporings om die proses van kreatiewe vernietiging te aanvaar wat ‘n inherente deel van ekonomiese groei en ontwikkeling uitmaak, wat dikwels die gevolg van tegnologiese verandering is, is net nie daar nie. Ekstraktiewe instellings sal ook nie die aansporings bied vir mense om te spaar, te belê en te innoveer nie.

Suid-Afrika vandag

Suid-Afrika staan weereens by so ‘n kritieke keerpunt, met sy institusionele struktuur wat in die teenoorgestelde rigting beweeg in vergelyking met die aanvanklike tydperk ná 1994, naamlik van inklusiewe na ekstraktiewe instellings. Ekstraktiewe instellings in eie reg is nie net nadelig vir die ekonomie nie, maar ondermyn ook die vorming en funksionering van die oorblywende inklusiewe instellings.

Kortom, politieke leiers wat voordeel uit ekstraktiewe instellings trek, het geen belang by die ontwikkeling van inklusiewe instellings wat die regte aansporings kan bied waarop mense kan reageer nie. Wat vertel A&R se teorie ons van die huidige situasie waarin Suid-Afrika hom bevind?

In die eerste plek is Suid-Afrika nie ‘n geïsoleerde geval in die geskiedenis nie – per slot van rekening is die teorie ontwikkel nadat talle voorbeelde uit verskillende dele van die wêreld op verskillende tye bestudeer is. Die geskiedenis toon dat die gevolge van ekstraktiewe instellings in ‘n sekere mate onvermydelik is.

In die tweede plek moet ‘n mens nie te optimisties wees oor die moontlikheid dat ekstraktiewe ekonomiese instellings met inklusiewe instellings vervang kan word nie. Laasgenoemde sou die vervanging van ekstraktiewe politieke instellings met inklusiewe politieke instellings vereis, en soos A&R aanvoer, moet die vermoë van die elite wat voordeel uit ekstraktiewe instellings trek ten einde die mag te behou nie onderskat word nie.

In die derde plek ondermyn ekstraktiewe instellings ekonomiese groei. Vir Suid-Afrika om aan die lae groeitrajek te ontsnap waarop hy hom bevind, sal ’n radikale klemverskuiwing in institusionele ontwikkeling vereis.

In die vierde plek, alhoewel Suid-Afrika steeds gekenmerk mag word deur ‘n kombinasie van ekstraktiewe en inklusiewe instellings, is so ‘n kombinasie volgens A&R se teorie onstabiel. Dit is nie volhoubaar nie en iets sal moet meegee.